Σύμβολα απομαγνητοφώνησης - Corpus Προφορικού Λόγου ΙΝΣ

Αναζήτηση:	Μετάβαση
	Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Πληροφορίες

Επιστροφή στη σελίδα του ερευνητικού προγράμματος Γλωσσική διεπίδραση και Ανάλυση Συνομιλίας

Σύμβολα απομαγνητοφώνησης

Ο πίνακας των συμβόλων που χρησιμοποιούνται στην απομαγνητοφώνηση έχει διαμορφωθεί –με ορισμένες προσαρμογές/προσθήκες– σύμφωνα με τις συμβάσεις της Ανάλυσης Συνομιλίας, όπως στα:

Jefferson, G. (2004). Glossary of transcript symbols with an introduction. In G.H. Lerner (ed.), Conversation Analysis: Studies from the First Generation, 13-31. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Sacks, H., Schegloff, E.Α., & Jefferson, G. (1974). A simplest systematics for the organization of turn-taking for conversation. Language 50: 696-735.
Schegloff, E.A. (2007). Sequence Organization in Interaction: A Primer in Conversation Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.

Για περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με τη χρήση των συμβόλων απομαγνητοφώνησης και παραδείγματα βλ. και

Παυλίδου, Θ.-Σ. 2016. Το Corpus Προφορικού Λόγου του ΙΝΣ. Στο Θ.-Σ. Παυλίδου (επιμ.), Καταγράφοντας την Ελληνική Γλώσσα, 17-68. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.

1. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

Χρονικές σχέσεις και σχέσεις ακολουθίας

[ [	Αριστερές αγκύλες σε δύο διαδοχικές αράδες: σημείο έναρξης της επικάλυψης μεταξύ δύο ή περισσότερων εκφωνημάτων (ή τμημάτων τους).
] ]	Δεξιές αγκύλες σε δύο διαδοχικές αράδες: σημείο ολοκλήρωσης της επικάλυψης μεταξύ δύο ή περισσότερων εκφωνημάτων (ή τμημάτων τους).
	Σε κάθε αριστερή αγκύλη αντιστοιχεί μία δεξιά στην ίδια αράδα. Κάθε ζεύγος αγκυλών σε μια αράδα αντιστοιχεί σε ένα άλλο ζεύγος αγκυλών στην επόμενη (ή σε κοντινή επόμενη) αράδα, ξεκινώντας από την πρώτη αράδα στην οποία εμφανίζεται ένα ζεύγος και προχωρώντας διαδοχικά προς τα κάτω. Προκειμένου να επιτευχθεί η αντιστοίχιση των επικαλυπτόμενων τμημάτων μπορεί να είναι απαραίτητη η αραίωση των λέξεων σε ένα από αυτά.
=	Το σύμβολο ‘ίσον’ χρησιμοποιείται είτε σε ζεύγη είτε μόνο του. Ένα ζεύγος ‘ίσον’ που συνδέει αράδες προερχόμενες από διαφορετικά άτομα – στο τέλος της μίας αράδας το πρώτο, στην έναρξη της επόμενης (ή των επόμενων) το δεύτερο – δείχνει τη ‘συγκόλληση’ των εκφωνημάτων, δηλαδή την έλλειψη αντιληπτού κενού (σιωπής) μεταξύ τους. Το μονό ‘ίσον’ στο πλαίσιο της ίδιας συνεισφοράς δείχνει τη ‘συγκόλληση’ δύο μονάδων κατασκευής της συνεισφοράς, δηλαδή την έλλειψη αντιληπτού κενού (σιωπής) ανάμεσά τους. Ένα ζεύγος ‘ίσον’ χρησιμοποιείται επίσης ως τυπογραφική σύμβαση για τη σαφέστερη απεικόνιση επικαλυπτόμενων συνεισφορών που εκτείνονται σε περισσότερες αράδες. Πιο συγκεκριμένα, ζεύγη ‘ίσον’ μεταξύ των τμημάτων εκτενούς εκφωνήματος του ίδιου ατόμου δείχνουν ότι πρόκειται για ενιαία συνεισφορά, χωρίς διακοπή ή παύση, η οποία εκφέρεται σε συνεχή επικάλυψη με άλλη (ή άλλες), επίσης εκτενή (εκτενείς) συνεισφορά (συνεισφορές).
(0.8)	Οι αριθμοί σε παρενθέσεις αντιστοιχούν στη διάρκεια σιωπής (σε δευτερόλεπτα) στο εσωτερικό ενός εκφωνήματος ή μεταξύ διαφορετικών εκφωνημάτων,
(.)	ενώ η τελεία σε παρένθεση αντιστοιχεί σε σιωπή μικρότερη του μισού δευτερολέπτου.

Ύψος και ένταση της φωνής

σημεία στίξης	Αναπαριστάνουν την επιτονική καμπύλη και όχι, π.χ., το τέλος της πρότασης, την ερωτηματική πρόταση κτλ. Ειδικότερα:
.	η τελεία αντιστοιχεί σε τελικό/καθοδικό επιτονισμό,
?	το ερωτηματικό σε ανοδικό,
,	το κόμμα σε εξακολουθητικό/μη τελικό,
¿	και το αντεστραμμένο ερωτηματικό σε ανοδικό επιτονισμό πιο έντονο από ό,τι δηλώνεται με το κόμμα, αλλά λιγότερο έντονο από ό,τι συμβολίζει το ερωτηματικό.
:	Η άνω και κάτω τελεία μετά από ένα φωνήεν (κυρίως) δείχνει την επιμήκυνση του φθόγγου. Η επανάληψη του συμβόλου σημαίνει μεγαλύτερη διάρκεια του φθόγγου.
λέξη	Η υπογράμμιση χρησιμοποιείται για να δείξει κάποιας μορφής έμφαση μέσω της έντασης ή/και του ύψους της φωνής.
ΛΕξη	Όταν η ένταση της φωνής είναι ιδιαίτερα μεγάλη, τότε χρησιμοποιείται η κεφαλαιογράμματη γραφή,
ΛΕξη	ενώ για εξαιρετικές περιπτώσεις έντασης χρησιμοποιείται ο συνδυασμός κεφαλαιογράμματης γραφής και υπογράμμισης.
°	Το σύμβολο ° δείχνει την έναρξη χαμηλόφωνης εκφοράς του λόγου.
°°	Το σύμβολο °° σημαίνει ότι η ένταση της φωνής είναι ιδιαίτερα χαμηλή.
	Όταν η λήξη της χαμηλόφωνης εκφοράς συμπίπτει με το τέλος αράδας που συνιστά μία συνεισφορά τότε απλώς δεν σημειώνεται. Σε διαφορετική περίπτωση, η λήξη της χαμηλόφωνης εκφοράς δηλώνεται με την επανάληψη του ° (ή °°) στο σημείο αυτό.
_: ή :	Ο συνδυασμός υπογράμμισης και άνω κάτω τελείας χρησιμοποιείται για να δείξει αποχρώσεις του επιτονισμού στο πλαίσιο μιας λέξης.
α:	Εάν υπογραμμίζεται το γράμμα (ή γράμματα) που προηγείται της άνω κάτω τελείας, τότε ο επιτονισμός είναι ανοδικός-καθοδικός.
α:	Εάν υπογραμμίζεται η άνω κάτω τελεία, τότε ο επιτονισμός είναι καθοδικός-ανοδικός.
↑ ή ↓	Τα βέλη χρησιμοποιούνται για να σημαδέψουν απότομες αλλαγές στο ύψος της φωνής.
↑	Το ανοδικό βέλος δείχνει την απότομη άνοδο του ύψους της φωνής,
↓	ενώ το καθοδικό την απότομη πτώση του ύψους της φωνής.

Άλλα χαρακτηριστικά της εκφοράς του λόγου

>λέξη<	Ο συνδυασμός των συμβόλων ‘μεγαλύτερο’ και ‘μικρότερο’ σημαίνει ότι το τμήμα του εκφωνήματος που βρίσκεται ανάμεσά τους εκφέρεται πιο γρήγορα από το υπόλοιπο εκφώνημα.
<λέξη>	Ο συνδυασμός των συμβόλων ‘μικρότερο’ και ‘μεγαλύτερο’ σημαίνει ότι το τμήμα του εκφωνήματος που βρίσκεται ανάμεσά τους εκφέρεται πιο αργά από το υπόλοιπο εκφώνημα.
h	Δασύτητα που γίνεται ακουστικά αντιληπτή συμβολίζεται με το λατινικό γράμμα h. Η επανάληψή του δείχνει τη μεγαλύτερη διάρκεια της δασύτητας. Η δασύτητα μπορεί να συνδέεται με την εκπνοή, την εισπνοή, το γέλιο κτλ.
(h)	Εάν η δασύτητα εμφανίζεται μέσα σε λέξη, τότε το γράμμα h τοποθετείται σε παρένθεση ώστε να διακρίνεται από τα γράμματα της λέξης.
.h	Εάν η δασύτητα συνδέεται με την εισπνοή, τότε πριν από το γράμμα h μπαίνει μια τελεία.
-	Η ενωτική παύλα μετά από λέξη ή τμήμα λέξης σημαίνει απότομο ‘κόψιμο’ του λόγου ή αυτοδιακοπή.
^	Το σύμβολο ^ στο τέλος μιας λέξης που λήγει σε [n] χρησιμοποιείται για να δείξει ότι το άηχο σύμφωνο με το οποίο αρχίζει η επόμενη λέξη ηχηροποιείται λόγω της συνεκφοράς του με την προηγούμενη, π.χ. “δεν^ ντο σκέφτομαι” αντί “δεν το σκέφτομαι”.

Άλλα σύμβολα

(…)	Η παρένθεση με περισσότερες της μίας τελείες δείχνει ότι ένα τμήμα του λόγου δεν έγινε κατανοητό. Όσες περισσότερες είναι οι τελείες τόσο μεγαλύτερη είναι και η έκταση του τμήματος που δεν έγινε κατανοητό.
(λέξη)	Αν η παρένθεση περιέχει λέξεις, αυτές συνιστούν την πιο πιθανή εκδοχή του τι ειπώθηκε.
(λέξη)/(λήξη)	Δυο διαφορετικές εκδοχές του ίδιου δυσδιάκριτου τμήματος λόγου καταγράφονται σε παρενθέσεις οι οποίες χωρίζονται με μια κάθετο.
((σχόλιο))	Οι διπλές παρενθέσεις περιλαμβάνουν σε πλαγιογραφή σχόλια της αναλύτριας, τα οποία περιγράφουν παραγλωσσικές (ή μη γλωσσικές, βλ. πιο κάτω) όψεις της διεπίδρασης, π.χ. ειρωνική χροιά, γελαστή εκφορά, κόμπιασμα, ή κάτι που συμβαίνει ανεξάρτητα από αυτή, π.χ. θόρυβος πλυντηρίου, κουδούνι πόρτας κτλ. Tοποθετούνται κατά κανόνα κάτω από το τμήμα λόγου το οποίο αφορούν. Όταν το σχόλιο έχει μικρότερη έκταση απ’ ό,τι το τμήμα του λόγου στο οποίο αναφέρεται – έως τρεις αράδες –, τότε το κενό συμπληρώνεται με τελείες. Όταν το σχόλιο έχει μεγαλύτερη έκταση από ό,τι το τμήμα του λόγου στο οποίο αναφέρεται, τότε το σχόλιο ή συνεχίζεται και πέρα από το συγκεκριμένο τμήμα του λόγου, εφόσον υπάρχει χώρος, ή ‘σπάει’ η αράδα του λόγου ώστε να αντιστοιχιστεί με το σχόλιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις αισθητά μεγαλύτερης έκτασης του σχολίου σε σχέση με το τμήμα του λόγου που αφορά, το σχόλιο ‘σπάει’ σε περισσότερες αράδες. Για σχόλια που ξεπερνούν τις τρεις αράδες, σημαδεύεται μόνο η αρχή και το τέλος, π.χ. ((ήχος κινητού-αρχή)) και ((ήχος κινητού-τέλος)). Επιδιώκεται η ευθυγράμμιση των αριστερών παρενθέσεων της ‘αρχής’ με το σημείο του λόγου από όπου ισχύει το σχόλιο και των δεξιών παρενθέσεων του ‘τέλους’ με το σημείο του λόγου στο οποίο το σχόλιο παύει να ισχύει.

2. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

Η καταγραφή της μη γλωσσικής συμπεριφοράς επέχει θέση σχολίων των αναλυτών/τριών τα οποία περιγράφουν (δεν αναπαριστάνουν) σε πλαγιογραφή όψεις της διεπίδρασης (βλ. πιο πάνω). Περικλείονται σε διπλές παρενθέσεις π.χ. ((γνέφει καταφατικά)), ((απομακρυνόμενη από την Κλειώ)). Τοποθετούνται ακριβώς κάτω από το τμήμα λόγου στο οποίο αναφέρονται, όταν συνοδεύουν τη γλωσσική συμπεριφορά, επιδιώκοντας την αντιστοίχιση της έκτασης του σχολίου με τη χρονική διάρκεια της μη γλωσσικής πράξης/συμπεριφοράς. Αν η μη γλωσσική συμπεριφορά εμφανίζεται σε διάστημα σιωπής, είτε στο πλαίσιο μιας συνεισφοράς είτε αναλαμβάνοντας η ίδια ρόλο συνεισφοράς, τότε καταγράφεται κανονικά στην ίδια αράδα που θα καταγραφόταν και ο απομαγνητοφωνημένος λόγος. Σε περίπτωση που η μη γλωσσική συμπεριφορά λειτουργεί ως συνεισφορά (ή ως μονάδα κατασκευής συνεισφοράς) τότε το σχόλιο εμφανίζεται κατά κανόνα με τη μορφή τριτοπρόσωπου ρήματος σε ενεστώτα, π.χ. ((γνέφει καταφατικά)), ((σουφρώνει τα χείλη)).

Κεφάλι	Περιγράφεται πρωταρχικά η κίνηση του κεφαλιού προς τα κάτω/πάνω σε ένδειξη συμφωνίας/διαφωνίας, π.χ. ((γνέφει καταφατικά)). Άλλες κινήσεις καταγράφονται ανάλογα με την περίπτωση, π.χ. ((κίνηση κεφαλιού που δείχνει αποδοκιμασία)).
Βλέμμα	Περιγράφεται ανάλογα με την κατεύθυνσή του, π.χ. ((με το βλέμμα στραμμένο προς τη συνομιλήτρια)), ((με το βλέμμα στραμμένο προς τις σημειώσεις της)), ((κοιτώντας κάτω)), ((αποστρέφοντας το βλέμμα από τη συνομιλήτρια)).
Μορφασμοί	Περιγράφονται ανάλογα με την κίνηση και το όργανο που εμπλέκεται, π.χ. ((σμίγει τα φρύδια)), ((σούφρωμα χειλιών)), ((ανοιγοκλείνει τα μάτια)). Εφόσον υπάρχει σαφής ερμηνεία του μορφασμού, μπορούμε να την προσθέσουμε στο σχόλιο, π.χ. ((γουρλώνει τα μάτια σε ένδειξη απορίας)), ((ανασηκώνει τα φρύδια εκφράζοντας δυσπιστία)), ((ανοίγει το στόμα δείχνοντας έκπληξη)).
Χειρονομίες	Πέρα από τις καθαρά δεικτικές χειρονομίες, π.χ. ((δείχνει μια φωτογραφία)), περιγράφονται συμβατικές χειρονομίες, π.χ. χαιρετισμού, απορίας, αλλά και χειρονομίες που ‘απεικονίζουν’ τα λεγόμενα.
Στάση/κίνηση σώματος	Περιγράφεται πρωταρχικά σε σχέση με τον/την συνομιλητή/τρια, π.χ. ((γυρίζοντας προς την πλευρά της Συν.)), ((απευθυνόμενη στον Αλέξη)), ((απομακρυνόμενη από την Κλειώ)).